Ik kan in het donker zien

Riktor is een eenzame man van rond de veertig die in een geriatrisch verpleegtehuis werkt. Hij heeft een hekel aan zijn patiënten en viert zijn sadistische lusten op hen bot. Zijn eenzaamheid doet hem toenadering zoeken tot de zwerver Arnfinn. Als hij deze bij hem thuis betrapt op diefstal, voelt hij zich zo verraden dat hij Arnfinn met een hamer doodslaat. Hij begraaft het lichaam in de tuin.

Wanneer er een verdacht sterfgeval is in het verpleegtehuis, wordt Riktor verdacht van moord en opgepakt. In de gevangenis maakt hij vrienden, het verblijf doet hem goed. Wanneer Riktor vrijkomt, is hij vastbesloten voortaan het rechte pad te bewandelen. Maar als in zijn tuin de heupfles van de zwerver gevonden wordt, gaat hij opnieuw achter de tralies. Ditmaal is het lot hem minder gunstig gezind.

Boekgegevens
Titel: Ik kan in het donker zien (2012)
Auteur: Karin Fossum
Originele titel: Jeg kan se i mørket (2011)
Vertaling: Lucy Pijttersen
Uitgeverij: Manteau
ISBN: 90-223-2671-3
Omvang: 296 p.

Gelezen: 08-2012

BOB-score 3/5

Gebrek aan empathie
De Noorse schrijfster Karin Fossum is terug met Ik kan in het donker zien. Geen misdaadroman over inspecteur Konrad Sejer ditmaal maar een psychologische thriller in de traditie van Patricia Highsmith. Fossum kruipt hierbij in de huid van de veertigjarige verpleger Riktor die werkt in een verpleegtehuis voor ouderen en wanhopig verlangt naar de aandacht van een vrouw.

Naast zijn werk brengt Riktor veel tijd door in het park bij het meer Messer. Hier observeert hij zijn medemens; ik kijk dwars door mensen heen, ik zie wat zich in de binnenste, donkerste uithoek van hun geest verbergt. Wat boosaardigheid betreft, ga ik bij iedereen van het ergste uit.
Een vooroordeel dat wordt bevestigd wanneer hij de alcoholverslaafde Arnfinn een aantal maal thuis ontvangt en ruim voorziet van wodka in ruil voor zijn gezelschap.

Op zijn werk geeft Riktor zijn eigen boosaardigheid ruim baan. Op een geniepige manier mishandelt hij de patiënten die aan zijn zorg zijn toevertrouwd. Medicatie wordt achtergehouden en hij bespot de opgebaarde doden. Wanneer een van de patiënten onverwacht komt te overlijden valt de verdenking al snel op Riktor. Er zijn sterke aanwijzingen dat hij verantwoordelijk was voor de dood van de vrouw. Hij wordt gevangengezet in afwachting van de rechtszaak en krijgt een advocaat toegewezen. Gedurende zijn voorarrest mag hij in de keuken werken bij de kokkin Margareth. Een weduwe met oranjekleurig haar en spitse, elfachtige oren die een grote indruk bij Riktor achterlaat.

Karin Fossum zegt in een interview dat zij als schrijfster sterk is beïnvloed door een moord in haar directe omgeving. Een moeder van drie kinderen doodt het jongste en probeert zichzelf het leven te benemen. De schrijfster zegt dat zij probeert te begrijpen waarom goede mensen soms slechte dingen doen en wil de lezer sympathie te laten voelen voor de medemens die uit de bocht is gevlogen. Hierbij kan zij putten uit de tien jaar die zij heeft gewerkt met wanhopige mensen aan de rand van de samenleving, drugs- en alcoholverslaafden vaak in combinatie met psychische problemen.
Hoe zeer Fossum ook haar best doet in Ik kan in het donker zien, zij slaagt er niet helemaal in om de sympathie van de lezer bij Riktor te krijgen. Zijn worsteling om in contact te komen met zijn medemens wordt gedetailleerd vormgegeven maar zijn gebrek aan empathie creëert een moeilijk te overbruggen afstand tussen personage en lezer. Hiermee wordt het doel van Fossum om de lezer emotioneel te raken niet bereikt en zakt Riktor langzaam door het ijs zonder dat iemand hem een helpende hand zal toereiken.