Terug naar Sandhamn

Eind 2011 verscheen het misdaadromandebuut van Viveca Sten met de titel Stille wateren, de vertaling van I de lugnaste vatten (2008). Ezzulia heeft altijd belangstelling voor nieuwe schrijvers en is benieuwd waarom een succesvol jurist begint met het schrijven van misdaadromans. We vragen naar de relatie met het eilandje Sandhamn waar haar boeken zich afspelen en waar personages Nora Linde en Thomas Andreasson betrokken raken bij diverse moorden.




De eerste misdaadroman verscheen in Zweden in 2008 en sindsdien verschijnt er ieder jaar een nieuw boek. In 2011 werd met I natt är du död het vierde deel in de reeks uitgebracht. De schrijfster werkt aan haar vijfde boek dat in de zomer van 2012 zal verschijnen.

De schrijfster Viveca Sten

Wie is Viveca Sten?
'Ik kom oorspronkelijk uit Stockholm en ben al meer dan twintig jaar gelukkig getrouwd met een medestudent die ik heb ontmoet toen ik rechten studeerde. We hebben drie kinderen in de leeftijd van 13, 16 en 19 en een schattige kat. Sinds mijn vroege jeugd breng ik al mijn zomers door op het eiland Sandhamn. Mijn grootvader Oscar kocht daar in 1917 een zomerhuis. Na mijn afstuderen aan de universiteit van Stockholm werkte ik als bedrijfsjurist en tot vrij recent was ik hoofd van de juridische afdeling van de Zweedse en Deense post.'

Een succesvolle carrière als jurist, hoe valt dat de combineren met ieder jaar een nieuwe misdaadroman?
'Ik ben geweldig goed in structureren en ik weet hoe je zaken moet organiseren zowel op het werk als thuis. Hoewel ik soms momenten heb wanneer alles in elkaar lijkt te storten en me afvraag of ik niet gek ben om alles tegelijkertijd te willen doen. Recent ben ik gestopt als hoofd van de juridische afdeling dus ik verwacht dat het wat rustiger wordt. Echter mezelf kennende zal ik die vrije tijd binnenkort wel weer helemaal hebben opgevuld (lachend).'

Voor de misdaadromans verschenen al een aantal boeken van uw hand. Welke relatie is er tussen het schrijven van een boek over het uitbesteden van IT-diensten en een misdaadroman?
'Ondanks dat mijn juridische boeken niet echt bestsellers waren leerde ik wel het schrijfproces en hoe structuur aan te brengen in een verhaal. Eerlijk gezegd bleek het schrijven van fictie veel moeilijker dan het schrijven van non-fictie maar wel veel leuker. Je kunt altijd iets verzinnen bij een misdaadroman. Iets dat uit den boze is bij non-fictie waar alles onderzocht moet worden en onderbouwd met andere bronnen. Ik denk nu dat ik nooit meer een juridisch non-fictie boek zal schrijven.'

Is er na vier boeken sprake van een ingesleten schrijfproces?
'Ik schrijf altijd een synopsis, meestal een paar tegelijk zodat ik al weet wat er een à twee boeken verder zal gebeuren. Als jurist van huis uit houd ik van structuur. Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom ik graag misdaadromans schrijf die worden opgezet volgens een vastgesteld format en bijbehorende logica.'

En wat is dan de uitdaging om een volgend boek te schrijven?
'Om het volgende boek beter te maken dan zijn voorganger. Ik wil mezelf altijd overtreffen. Een soort competitief element waar ik niet vanaf kan komen.’

We horen van veel schrijvers dat zij werden geïnspireerd door het lezen van misdaadromans. Zelf las u pas op latere leeftijd uw eerste misdaadroman, een boek van Elizabeth George. Wat trok u aan in het genre?
'Het eerste boek was een cadeau van de peter en meter van mijn zoon. Ik begon en was direct verslaafd. Vervolgens las ik alle boeken van Elizabeth George en aansluitend die van Henning Mankell. Het feit dat ik laat begon was een geluk want ik kon ze allemaal direct achter elkaar lezen zonder te hoeven wachten op het volgende boek.’

In hoeverre motiveerde het lezen u tot het schrijven van uw eerste boek?
'Een van mijn sterkste drijfveren is dat ik mezelf altijd wil uitdagen. Ik ben zeer nieuwsgierig naar wat ik kan bereiken. Een patroon dat je als rode draad kunt terugvinden in mijn hele leven tot nu toe.'

Uw boeken ademen dezelfde atmosfeer als die van uw collega-schrijvers Camilla Läckberg en Mari Jungstedt. Bent u bekend met hun boeken en is er een overeenkomst in stijl?
'Die is er zeker. We schrijven over relaties en mensen net zo veel als over misdaden. Onze boeken spelen zich af in kleine plaatsjes dicht bij het water. We zijn allemaal vrienden (Zweden is een zeer kleine gemeenschap) en we maken hier samen grappen over.'

Het eiland Sandhamn

Sandhamn is een relatief klein eiland en onderdeel van de archipel voor de kust van Stockholm. Op het eiland wonen een beperkte hoeveelheid vaste inwoners en een grote hoeveelheid toeristen en bezitters van zomerhuisjes.

Uw familie heeft al bijna honderd jaar een zomerhuis op Sandhamn. Waarom is dit kleine eiland een perfecte setting voor uw boeken?
'Persoonlijk geloof ik dat het de mix is tussen het idyllische eiland en de verschrikkelijke misdaden die de lezers aanspreekt. Er is een boeiend contrast in deze setting die voor mij als schrijver intrigerend is en het mogelijk maakt om spannende verhalen te vertellen.
Sandhamn heeft ook een lange geschiedenis. Het eiland werd door de Zweedse koning Magnus Ladulås in 1282 aan een nonnenklooster geschonken. Tijdens de opkomst van de handel tussen Zweden, Noord-Europa en de Baltische staten in de zeventiende eeuw werd het een centrale plek voor het loodswezen. Eind negentiende eeuw vestigde de Koninklijke Zeilvereniging in de aanwezigheid van koning Oscar II zich op het eiland hetgeen nog meer bijdroeg aan de naamsbekendheid. De rijke geschiedenis van Sandhamn vind ik zelf erg inspirerend.'

Wat maakt Sandhamn verschillend van de eilanden zoals Gotland beschreven door Mari Jungstedt en Anna Jansson of Öland door Johan Theorin?
'Sandhamn is heel veel kleiner. Er zijn tijdens de winter maar 110 inwoners op het eiland en je kunt er in ongeveer tweeënhalf uur omheen lopen. Op zowel Gotland als Öland heb je tienduizenden inwoners en zijn er veel dorpjes verspreid over het eiland.'

In het eerste boek beschrijft u veel van de omgeving en gebouwen van Sandhamn. Was dit nodig om een geloofwaardige setting neer te zetten voor de komende boeken?
'Absoluut. Ik vond het noodzakelijk om eerst een goed beeld van het eiland neer te zetten voor de lezers. Alles wat ik beschrijf bestaat ook echt met een paar uitzonderingen zoals Villa Brand en het huis van Nora. Ik probeer zo beeldend te schrijven dat de lezers het eiland voor zich kunnen zien. Het was ook een enorm compliment voor mij toen ik, van een blinde man die op het eiland woont en die naar een van mijn audioboeken had geluisterd, hoorde: 'Ik heb tientallen jaren op het eiland gewoond zonder te weten hoe het er uit zag maar nu kan ik dankzij jou zelf het eiland zien.'

Wanneer je zoveel details verstrekt is er altijd een risico dat de aandacht verslapt en de spanning het slachtoffer wordt. In hoeverre heb je ervoor gezorgd dat er een goede balans kwam?
'Geen idee. Maar ik kan me nog wel herinneren dat mijn editor me het een en ander heeft laten verwijderen... (lachend).'

In dit eerste boek introduceer je twee belangrijke personages. Nora Linde, die werkt als een jurist op een bank en Thomas Andreasson, een gescheiden politieman uit Nacka.
Wie zijn zij en wat drijft hun voort?
'De hoofdpersonages zijn Thomas Andreasson, een inspecteur die recent is gescheiden na de traumatische dood van zijn dochter. Zijn jeugdvriendin Nora Linde heeft een zomerhuis op Sandhamn en zij helpt Thomas bij zijn onderzoek terwijl ze zelf worstelt met haar eigen huwelijksproblemen. Ze is getrouwd met Henrik, die weinig geduld kan opbrengen voor zijn vrouw en haar carrièreambities. Wanneer je bekend bent met de beroemde Noorse schrijver Henrik Ibsen* dan zal je begrijpen waarom Nora en Henrik zo heten.'

* Viveca Sten verwijst hier naar het toneelstuk Een poppenhuis geschreven door Henrik Ibsen. Hoofdpersoon Nora Helmer is getrouwd met de autoritaire Torvald en besluit uiteindelijk haar man en kinderen te verlaten.

Nora is dus getrouwd met Henrik, een egocentrische arts die al zijn vrije tijd spendeert aan zeilen. Waarom accepteert Nora, die zelf ook ambitieus is, dergelijk gedrag?
'Zij is erg gericht om het huwelijk in het belang van haar kinderen intact te houden. Nora is een beetje ouderwets en is langzaam beland in een conservatief huwelijk. Bij haar trouwerij zou Nora nooit hebben gedacht dat haar leven zich zo zou ontwikkelen. Een huwelijk waarbij de balans tussen haar en haar echtgenoot zo scheef zou zijn. Nora gelooft in gelijkheid en samen delen maar haar huwelijk voldoet hier niet aan. Hierdoor voelt zij zich zowel ongelukkig als schuldig.'

Thomas is een politieman hoewel hij niet de leiding heeft over het onderzoek naar de verdachte dood van Krister Berggren. Hoe komt u aan de informatie om een geloofwaardige politieman neer te zetten?
'Binnen het politiekorps ken ik verschillende mensen die ik geregeld raadpleeg. We ontmoeten, e-mailen en telefoneren elkaar geregeld over de manier van werken. Om een voorbeeld te geven, ik heb een heel weekend in juni met een politieman meegelopen op Sandhamn tijdens het midzomernachtfeest om research te doen voor mijn vijfde boek dat ergens in de zomer van 2012 zal verschijnen.'

Kunt u beschrijven hoe je bereikt dat personages boeiend blijven ook na een aantal boeken?
'De lezers verplaatsen zich in de personages en leven met ze mee. Ik geloof dat mijn publiek op deze manier betrokken raakt bij de boeken. Ik krijg in iedere geval veel reacties van mijn lezers met name over het huwelijk van Nora.'

Hoe lastig is het om realistische verhalen te vertellen wanneer in relatief kleine gesloten gemeenschappen zoals Fjällbacka en Sandhamn geregeld levenloze lichamen opduiken?
'Persoonlijk geloof ik dat een soort geheim contract bestaat tussen lezer en schrijver die het mogelijk maakt om afstand te nemen van een bepaalde logica. In het echte leven zal iemand niet snel achter elkaar een aantal dode lichamen ontdekken tenminste niet zonder hierbij voor lange tijd in therapie te moeten. Maar in fictie is dit wel mogelijk dankzij het 'geheime contract'.

Stieg Larsson gaf zijn personage Michael Blomkvist een klein zomerhuisje op Sandhamn. Hoe vol wordt Sandhamn met al deze fictieve inwoners en wat vinden de bewoners van al die moorden?
'Volgens mij is er nog ruimte genoeg. Ik krijg veel steun van mijn buren en vrienden op het eiland. De meeste inwoners hebben wel een of meer boeken gelezen en het is geweldig om te zien hoe trots ze zijn.'

Het debuut Stille Wateren

Wat is de belangrijkste boodschap die de lezers uit uw boek zouden kunnen halen?
'Ik heb er niet voor gekozen om mijn boeken te gebruiken als een middel om politieke standpunten naar voren te brengen. Ik ben ook niet erg op de politiek gericht, wellicht het gevolg van mijn werk als objectief jurist de afgelopen periode. Een van de zaken die ik wel zou willen benadrukken in het boek Stille wateren is het belang om de natuur van de archipel te beschermen. Ik zou ook de oude tradities op de eilanden willen bewaren zoals het recht tot vrije toegang van de stranden en zo voorkomen dat er overal hekken worden gebouwd. Bezoekers kunnen al eeuwenlang ronddwalen op het eiland en zo zou het ook moeten blijven in de toekomst.'

Het boek Stille wateren is verfilmd voor de Zweedse televisie. Bent u betrokken bij de verfilming?
'Zeer zeker. Ik heb diverse versies van het script gelezen en heb ook de filmset bezocht. Mijn eigen kinderen spelen ook een rolletje in de film en zelfs ik kom heel even in beeld. Mijn zoons spelen op het strand en mijn op dat moment zestienjarige dochter speelt een 'Beach Babe' in een mooie blauwe bikini.'

We herkennen dat kerken in Europa soms onderdak verlenen aan illegale immigranten. Is het verhaal uit Verzwegen gebaseerd op Zweedse feiten?
'Nee, niet zover ik weet en zeker niet als zodanig bedoeld. Het is waar dat kerken soms asielzoekers helpen maar het boek is niet gebaseerd op een specifiek verhaal of feiten.'

Wat is voor jou de belangrijkste boodschap in het boek Verzwegen?
'Dat sommige conflicten eeuwig kunnen duren en dat mensen in nood bereid zijn om alles te doen om te overleven en een fatsoenlijk leven te leiden. Hiermee worden ze een attractief en eenvoudig doelwit voor iedereen die misbruik wil maken van hun wanhoop.'

Klinkt als een boodschap over de hedendaagse samenleving. Waarom lenen misdaadromans zich hier goed voor?
'Ik weet het niet, doen ze dat? Ik zeg altijd dat mijn eerste en belangrijkste reden om te schrijven het vermaken van mijn lezers is. Vermaken. Niet onderwijzen, niet opvoeden. Sommige auteurs denken hier anders over en gebruiken de misdaadroman om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Wat natuurlijk een slimme aanpak is wanneer je de hoeveelheid mensen in beschouwing neemt die misdaadromans leest?'

Voor de rol van Nora is Alexandra Rapaport en voor Thomas is Jacob Cedergren gecast. Hoe vreemd is het voor een schrijver wanneer hij de acteurs vergelijkt met de beelden van zijn eigen personages?
'Minder vreemd dan ik gedacht had. Wanneer ik schrijf zie ik de personages niet echt voor me. Daarbij zijn beide fantastische en zeer bekende acteurs en ben ik zeer blij dat zulke gevestigde namen zijn verbonden aan de film.'

De rechten voor het tweede boek zijn gekocht door de Nederlandse uitgever en zal ergens in 2012 worden uitgebracht. Waarom zou de lezer eerst Stille wateren moeten lezen?
'Dat is eenvoudig, want de identiteit van de dader uit Stille wateren wordt pas onthuld in het tweede boek.'

'Laatste vraag u heeft in Zweden veel boeken verkocht net zoals uw collega's Camilla Läckberg en Mari Jungstedt. Echter om de een of andere reden hebben tot nu toe slechts een beperkt aantal vrouwelijke schrijvers de prijs voor beste Zweedse misdaadroman gewonnen.
Wat missen de juryleden in de boeken van de vrouwelijk schrijvers?
'Ik heb werkelijk geen idee. Maar op dit moment zou ik het al geweldig vinden om alleen al een keer genomineerd te worden (lachend).'


© Maart 2012 voor Ezzulia.nl
interview Ronald de Jong, eindredactie Gerd Boeren