Thomas Kanger
In Zweden op de kaart dat eerder dit jaar een overzicht bracht van Zweedse schrijvers met hun hoofdpersonen kwamen we de naam tegen van Thomas Kanger die al een vijftal boeken op zijn naam had staan over inspecteur Elina Wiik van de recherche in Västerås.Het verschijnen van ’Grensgebied’ het eerste boek in vertaling van Thomas Kanger maakt ons nieuwsgierig naar deze schrijver die van huis uit journalist is en naar zijn vaste hoofdpersoon.
Over zijn schrijven en Blues
Van een nieuwe auteur horen we graag wat hem motiveert om misdaadromans te schrijven.“Mijn motivatie voor het schrijven van romans was het gevolg van het schrijven zelf. Ik beleefde zoveel plezier aan het schrijven van mijn eerste boek dat ik eigenlijk niet meer kon ophouden. En het kan eigenlijk niet anders worden omschreven als een passie voor schrijven. Maar zoals het vaak gaat in liefdesverhalen, veranderde het schrijven langzaam van een onstuimige passie in een stabiele liefde. Met als voordeel dat ik niet meer zo onbezonnen te werk ga als in het begin en meer de tijd neem voor het schrijven.
De reden voor mij om een misdaadroman te schrijven is eenvoudig. Het eerste boek in de reeks ‘Första stenen’ is gebaseerd op een waargebeurde zaak. Een verhaal over brandstichting en moord dat ik wilde schrijven in de vorm van een true crime boek. Echter de dader wilde niet meewerken zodat deze vorm onmogelijk werd. Voor mijn gevoel echter was het verhaal te goed om er niets mee te doen. Ik besloot het geheel om te vormen tot een misdaadroman en verzon hierbij mijn hoofdpersoon Elina Wiik. Ik raakte zeer gesteld op haar en dat was eigenlijk het begin van de serie.”
Horen bij het schrijven van een serie vaste rituelen?
“Nee, rituelen wil ik het niet noemen. Voor mij begint het verhaal vaak met een specifiek idee of een scène. Soms zie ik in mijn gedachten een scène die ik kan verbinden met een idee of een thema dat me bezig houdt. Deze samensmelting of beter conceptie begint zich te ontwikkelen en groeien als een echte baby, er ontstaan armen en benen, maar ook een hart en hersenen. Vervolgens schrijf ik een concept waarbij ik het begin beschrijf en in hoofdlijnen hoe het verhaalt zich verder ontwikkelt en hoe het zal aflopen. De volgende stap is dan de research. Ik bezoek de locaties waar mijn hoofdpersonen naar toe gaan. Zoek achtergrondinformatie over de onderwerpen die ik wil verwerken. Dan pas start het eigenlijke schrijven, en al schrijvende krijgt het verhaal zijn vorm en stapsgewijs komt dan het einde in zicht. Maar niet voordat ik nog een keer mijn feiten controleer vaak gebaseerd op nieuwe research. Hierbij vasthoudend aan het idee dat ik een romans schrijf en geen journalistiek stuk. Uiteindelijk wordt het verhaal gepolijst door nog wat te spelen met het taalgebruik en met de karakters. Verder begin ik iedere morgen met lezen en herschrijven van het werk van de vorige dag. Een manier van werken die me weer terug in het verhaal brengt en in het taalgebruik.”
Herschrijven zoals in het weghalen van delen die niet goed genoeg zijn?
“Niet goed genoeg? Ik geloof dat ik deze vraag niet begrijp… grapje! In veel recensies die ik heb gekregen in de afgelopen jaren wordt vaak geschreven dat mijn verhalen zeer effectief worden verteld. Dus ik denk dat ik wel mag zeggen dat ik goed ben in het wegsnoeien van dood hout. Ik blijf dus altijd proberen om zelfs elk woord te verwijderen dat niet bijdraagt aan het verhaal.”
Kijkend naar het verhaal, welke verwachtingen van lezers neem je hierin mee?
“Een misdaadroman heeft van zichzelf een aantal beperkingen en grenzen. En dat kan zowel een last zijn maar biedt ook mogelijkheden. Je kunt het vergelijken met Blues muziek, bepaalde onderdelen kun je niet weglaten omdat het anders geen Blues meer is. Binnen de kaders van het genre moet ik me houden aan de verwachtingen, er moet een moord worden gepleegd en de dader kan niet plotseling vanuit het niets verschijnen in het laatste hoofdstuk. En dan moet er natuurlijk spanning zijn, geen misdaadroman kan zonder.
Simpel gezegd schrijvers van misdaadromans moeten hun verhaal in het antwoord geven op de drie bekende raadsels: wie heeft de moord gepleegd, waarom heeft hij/zij het gedaan en hoe wordt de misdaad opgelost? Net zo simpel als drie akkoorden van de Blues. Voor de rest is het aan het vakmanschap van de schrijver om met deze drie akkoorden te variëren.”
Over zijn verhalen en liefde
Een collega schrijver gaf aan dat een goed verhaal een mix was van drie ingrediënten, een goed plot, herkenbare karakters in een geloofwaardige setting. Kun je iets vertellen over je vaste hoofdpersoon Elina Wiik?“De drie genoemde ingrediënten plus goed taalgebruik en een vastomlijnd idee zou ik wil toevoegen wanneer je Aristoteles als leidraad wil nemen. Zijn regels voor een goed toneelspel zeggen dan ook nog iets over de muziek en wanneer je dit vertaalt naar schrijven kun je zeggen dat dit betrekking heeft op de toon en het ritme van het verhaal. Ik denk persoonlijk dat de toon de cruciale factor is in het verhaal en deze kun je als schrijver niet faken. De toon is dat wat de goede schrijvers onderscheidt van degene die beters iets anders kunnen gaan doen.
Maar goed om terug te komen op Elina Wiik, zij is een dame met een eigen wil, die haar eigen paden baant en hierbij vaak in conflict komt met haar leidinggevenden. Hierin lijkt ze veel op de klassieke hoofdpersoon in veel misdaadromans. Wat haar anders maakt is het volledig ontbreken van cynisme. Ze kan zich makkelijk inleven in het slachtoffer maar wordt meer gedreven door de uitdagingen die een moeilijke zaak haar bieden. Zowel in haar werk als haar privé-leven is zij zelf degene die de hoogste eisen stelt. Het moet helemaal perfect zijn voordat ze enigszins tevreden kan zijn met het resultaat. Elina is een afspiegeling van veel moderne vrouwen met een hoog bijna obsessief ambitieniveau. Dus wanneer ze in dit boek ’Grensgebied’ Alex de liefde van haar leven ontmoet staat er veel op het spel…“
In verschillende recensies wordt geschreven dat je razend knap in de gedachtewereld van een vrouw kan stappen. Waar komt dit inlevingsvermogen vandaan?
Glimlachend. “Dat is de vrouw in mij. Wat kan ik daar nu serieus op antwoorden? Ik heb een aantal zeer goede vriendinnen met wie ik openhartig kan praten. Verder is het antwoord dat je de persoon moet worden waar je over schrijft. Dat is het hele geheim achter schrijven dat je daadwerkelijk die ander wordt. Ik moet verder ook zeggen dat ik mannen en vrouwen niet zo heel verschillend vind. Natuurlijk zijn er soms opvallende verschillen in gedrag en houding maar er zijn ook zeer veel overeenkomsten in de manier waarop we omgaan met leed en hoe we ons verheugen op de goede dingen in het leven.“
Om terug te komen op de ingrediënten. Hoe maakt je een sterk plot en welke thema’s hebben hierbij je voorkeur?
“Om te beginnen met het laatste, mijn voorkeur gaat uit naar morele thema’s. Hiermee bedoel ik, waarom doen mensen wat ze doen en hoe gaan ze om met de consequenties van hun handelen. In ‘Grensgebied’ zie je een dergelijk dilemma hoe blijf je menselijk in een omgeving die dat allang niet meer is. Hoe kan je tegenstand bieden aan de omstandigheden zonder je hier aan ondergaat?
Een sterk plot vraagt om een sterk thema en natuurlijk komt er nog meer bij kijken. De plot in misdaadromans is technisch erg gecompliceerd. De gebeurtenissen moeten op een geloofwaardige manier samenhang vertonen. Lezers zullen fouten in de samenhang direct ontdekken. Hierbij moeten natuurlijk aanwijzingen worden gegeven, zonder hier de antwoorden op de raadsels te vroeg te onthullen. Ik besteed zelf veel aandacht aan het plot en kijkend naar ‘Grensgebied’ was het construeren hiervan het moeilijkst van de hele serie tot nu toe. En verder moet je de aandacht van de lezer vasthouden en natuurlijk ook nog een spannend slot creëren. Zoals ik al zei, gecompliceerd.”
In de boeken over Elina Wiik gebruik je Västerås als setting. Hoe crimineel is Västerås?
“Misdaad bestaat niet meer sinds Elina er werkt. Nee, meer serieus, Västerås is zo ongeveer de meest gemiddelde stad die je kunt vinden. Voor mij is dat ook de reden om het te gebruiken als decor. Västerås loopt niet voor of achter bij de rest van het land, het is typisch Zweden.”
Geeft de Scandinavische crimefictie een realistische benadering van het dagelijks leven van normale mensen. Is dit dezelfde traditie die is ingezet door Sjöwall & Wahlöö. In welke vorm zien we dit terug in je boeken?
“Ik geloof dat de realistische traditie begon veel eerder, bij de grote hoeveelheid proletarische schrijvers in het begin van de twintigste eeuw. Wat Maj Sjöwall en Per Wahlöö deden was deze traditie verenigen met Amerikaanse invloeden zoals deze onder andere werden beschreven door Ed McBain. En ja, je kunt dit ook terugvinden in mijn boeken. Echter meer in de zin van menselijke emoties en ervaringen en minder in de samenleving als geheel. Ik ben zelf meer geïnteresseerd in hoe veranderingen in de samenleving invloed hebben op mensen en minder in bekritiseren van deze veranderingen.”
Over zijn boek en gebaande paden
‘Grensgebied’ is een misdaadroman die zich voor een groot gedeelte afspeelt in voormalige Joegoslavië. Waar komt deze keuze vandaan?“Twee redenen voor deze keuze. De eerste is dat het morele dilemma in Joegoslavië dagelijkse realiteit was. Kun je te allen tijde menselijk blijven in een onmenselijk situatie? Tweede reden was dat ik tijdens de oorlog verslaggever was en daar veel ervaringen heb opgedaan.”
De engelenberg als repeterend thema. Sluipt een dergelijke compositie in een verhaal of is dit vanaf het begin de opzet?
“Eerlijk gezegd ontstond het thema tijdens het schrijven en is daarmee een goed voorbeeld hoe een plot zich kan ontwikkelen tijdens het schrijven.”
In het boek wordt een link gelegd naar de Slavische mythologie. Een mythologie die de volken van de Balkan gemeenschappelijk hebben. In hoeverre denk je dat het zoeken naar overeenkomsten veel meer stabiliteit en vrede gaat brengen dan het benadrukken van de verschillen?
“Het doel voor mij was om aan te tonen dat de mythologie een realiteit is die ook nu nog de manier van denken van mensen beïnvloedt. Mythes kunnen soms dodelijk zijn. Verder wilde ik met ‘Grensgebied’ een boek schrijven dat het genre enigszins afhaalde van de gebaande paden.”
Denk je dat je boek een bijdrage heeft geleverd aan het overbruggen van de verschillen?
“Ik vrees van niet. Maar behoorlijk veel lezers hebben me wel verteld dat ze wel een beter inzicht hebben gekregen in de situatie op de Balkan en de daar gevoerde oorlogen. Ik wil nog wel benadrukken dat het boek maar gedeeltelijk gaat over deze problematiek. Het boek is ook een liefdesverhaal, waarbij het duidelijk is dat niets belangrijker is dan liefde.”
Nu Elina de smaak heeft te pakken van internationale expedities zullen we haar ook zien op onderzoek in Nederland?
“In ‘Grensgebied’ zitten al twee Nederlandse karakters in een bijrol dus is er al sprake van een Dutch-connection. In mijn thriller ‘Ockupanterna’ dat geen Elina Wiik-boek is speelt zich een belangrijke gebeurtenis af in Amsterdam. Ik zal er in ieder geval voor zorgen dat Elina naar Amsterdam afreist als het helemaal uit de hand dreigt te lopen. “
Zit er een nieuwe Wiik in de pijplijn en kun je al een tipje van de sluier oplichten?
“Ik heb besloten om haar even wat rust te gunnen. Maar zo nu en dan kijkt ze over mee over mijn schouder en herinnert mij eraan dat ze daadwerkelijk bestaat. Tijdens haar periode van rust, schrijf ik een nieuwe thriller die zich voor een groot gedeelte afspeelt in Vietnam. Een warm Vietnam zoals ik dit nu ook meemaak tijdens mijn research.“
© Interview Juli 2008 voor misdaadromans.nl
door Ronald de Jong