idealistisch en idyllisch

Een vrijdagmiddag in  september. In de interviewruimte van hotel Ambassade in Amsterdam zit de Noorse schrijfster Anne Holt. Ze gaf al een aantal interviews over haar nieuwste boek Hartslag, en voor ze naar het vliegveld wordt gebracht, geeft ze haar laatste interview van de dag aan Ezzulia.  Tijdens het gesprek wordt snel duidelijk dat deze schrijfster, eerder werkzaam als juriste bij politie en voormalig minister van Justitie, haar zaakjes goed op orde heeft. Ondanks de tijdsdruk is alles volledig onder controle en de navraag of de koffers al zijn gepakt is volledig overbodig. We kunnen direct ter zake komen. Een stijl en houding die in meer facetten van het interview duidelijk wordt. Anne Holt voert graag duidelijk en zelf regie over de situatie.




Haar nieuwste boek Hartslag schreef ze samen met haar broer Even. Eerder was er al sprake van duovorming toen Anne Holt samen met haar voormalig staatssecretaris Berit Reiss-Andersen twee boeken over inspecteur Hanne Wilhelmsen uitbracht.

De eerste vraag gaat over hoe het schrijfproces verloopt als je moet samenwerken.
'Tot nu toe schreef ik achttien boeken en schrijven is een eenzame bezigheid in vergelijking met samen aan een boek werken. Maar aan de andere kant heb je dan wel de volledige controle en ben je een soort god in je eigen universum. Wanneer je samenwerkt als duo moet je willen loslaten. Hierdoor wordt het een ander soort schrijven en een ander soort creëren en dat geeft een andersoortige inspiratie en meer plezier. Het is plezieriger om samen te schrijven dan alleen. Ik zal dus ook samen blijven schrijven, naar verwachting om de vier à vijf boeken.
Voor dit boek Hartslag kwam mijn broer bij mij met het idee voor een verhaal. Ik begreep dat het verhaal zo complex zou worden en vooruitstrevend dat ik hierbij goed hulp zou kunnen gebruiken. Dus het originele idee kwam van hem en het was mijn idee om het samen te doen.'

Wanneer je samen schrijft, hoe verloopt dan een dergelijk proces? Wordt er gewerkt vanuit een synopsis??
'Voor mij is het werken vanuit een synopsis redelijk essentieel. Wanneer de synopsis klaar is dan is voor mij twee-derde van het werk gedaan. Na onze eerste zes maanden werk waarin we de personages en de contouren van het verhaal hadden uitgewerkt hadden we een synopsis van 120 pagina's, dus ongeveer een derde van de omvang van het boek.
Daarna begint natuurlijk het schrijven en dat doe ik altijd zelf. Ik wil een homogeen taalgebruik door het hele boek heen en dat werkt alleen als ik zelf schrijf.
Maar bij het opstellen van het synopsis werk je heel intensief samen en moeten stukken die niet logisch verlopen opnieuw worden besproken en opnieuw worden geschreven. Hiervoor werkten we nauw samen, soms wel zes of zeven uur per dag en vaak ook in de avond. Hiermee werd het ook echt een co-productie; het samenspel bij het maken van de synopsis.'

Kun je stellen dat er sprake is van een trend in Scandinavië door het samen schrijven van misdaadromans?
'Ja, ik herken dat er met name in Zweden en Denemarken een aantal duo's samen schrijven maar in Noorwegen zijn wij op dit moment het enige duo.'

U heeft al 18 boeken op uw naam heeft staan en u schrijft al twintig jaar misdaadromans. Kunt u vertellen waar u nog steeds de inspiratie vindt wanneer u aan een nieuw boek begint?
'De inspiratie komt eigenlijk uit het leven van alledag, de kranten die ik lees en de verhalen die ik hoor van andere mensen. Hieruit vormen zich altijd wel een aantal ideeën. Mijn probleem hierbij is dat ik me moet blijven concentreren op één idee en me niet mag laten afleiden door de andere ideeën.'

Dus u moet bijna gedwongen worden om het boek eerst af te ronden voordat wordt begonnen met een volgend boek. Is dat dan ook de manier waarop het gaat of worden parallel meer ideeën uitgewerkt in een synopsis?
'Nee, ik werk echt aan één verhaal tegelijk maar ik heb altijd wel twee of drie andere ideeën in mijn hoofd waar ik nog iets mee wil.'

In Hartslag wordt een nieuwe hoofdpersoon geïntroduceerd: dokter Sara Zuckerman. Kunt u iets vertellen over wie zij is en waar ze voor staat?
'Sara is een achtenveertigjarige Noorse vrouw die naar Amerika is vertrokken, daar heeft gestudeerd en carrière maakte tot een familietragedie haar terugriep naar Noorwegen. Ze is een vrouw met bijna ongelimiteerde talenten en haar kwalificaties zijn onbetwistbaar. Ze heeft een manier van optreden die waarschijnlijk niemand zou provoceren als ze een man was, maar doordat ze een vrouw is wordt ze gezien als iemand met een teveel aan zelfvertrouwen. Een groot zelfvertrouwen dat is opgebouwd in de VS omdat dit bij een Noorse vrouw niet geloofwaardig zou zijn overgekom.’

Waarom is de spanning tussen het Amerikaanse zelfvertrouwen en de Noorse cultuur interessant om uit te werken in een misdaadroman?
'Het is een techniek die we hebben gekozen. Vanwege de complexiteit van het verhaal hadden we iemand nodig met het vermogen, de kennis en het talent om het probleem tot op de bodem uit te zoeken. En natuurlijk is het altijd leuk om met complexe personages te werken in een boek.
Sara Zuckerman is zoals gezegd enorm intelligent en functioneert ook sociaal gezien zeer goed, iemand met veel vrienden en een rijk sociaal leven.’

Is Sara hierbij anders dan Hanne Wilhelmsen?
'Al mijn drie personages Sara, Hanne en Johanne zijn heel verschillend en het voelt of ze samen een soort driehoek vormen. Erg verschillend van elkaar maar samen onderdeel van een geheel.'

Sara als onderdeel van een driehoek, daarmee lijkt het of we haar nog terug zullen zien?
'Ja, dat verwacht ik wel. We hebben nog een aantal ideeën voor nog twee boeken.'

En uw broer wil hier dan ook aan meewerken?
'Ja, hij is erg gedreven om hier aan mee te werken'

De medische thriller is een gebied dat nog niet veel is gebruikt door Scandinavische schrijvers en we kennen het dan ook meer van Amerikaanse schrijvers zoals Robin Cook
'Het is tot nu toe niet veel gebruikt in Scandinavië en waarschijnlijk doordat de medische industrie voornamelijk groot is in de VS en nu opkomt in China maar niet in Scandinavië. Hierdoor was er dus weinig tot geen aandacht voor dit genre.'

Worden er nu nieuwe thrillermogelijkheden ontdekt binnen de medische industrie?
'Nee, dat verwacht ik eerlijk gezegd niet. En mogelijkheden voor thrillers zijn er genoeg.'

In het boek is er sprake van dat Noorwegen veel geld investeert in een beperkt aantal bedrijven. Is dat ook daadwerkelijk het geval?
'Noorwegen heeft veel geld gekregen door de oliereserves en dit geld is voor een groot deel weer geïnvesteerd. De investeringen worden echter gespreid over verschillende bedrijven om de risico's te verminderen.'

U heeft veel kennis over juridische- en politiezaken en uw broer weet veel over technologie en medische aspecten. Hoe wordt dan voorkomen dat een misdaadroman wordt overspoeld met allerlei feiten die het tempo in het boek afremmen?
'Ik vind niet dat het boek nu wordt geremd door een teveel aan feiten. We hebben een risico genomen door in het begin van het boek veel inhoudelijke informatie te geven. We hebben dat gedaan om een bepaalde atmosfeer te creëren. Om de lezer tegelijk op de hoogte te brengen wat een ICD (implantabele cardioverter-defibrillator) is. En daarmee lopen we een klein risico dat een aantal lezers vroegtijdig afhaakt.
Maar ik heb echter veel vertrouwen in lezers van misdaadromans. Ze zijn een groep die niet snel zal afhaken als het verhaal moeilijker wordt. Ik heb ook veel reacties gekregen van lezers die met name over de financiële kant veel hebben opgestoken uit dit boek.'

Blijft er natuurlijk het spanningsveld van wat moet er wel in en wat niet
'Ja, dat is natuurlijk ook zo en ik moet delen van het verhaal soms een paar keer schrijven om informatie weg te halen die voor het verhaal niet essentieel is. Maar dit behoort bij het werk van een schrijver. Ik heb echter een aantal boeken geschreven waarvoor veel research moest worden gedaan zoals Mevrouw de president van een aantal jaar terug waar ik bijna een jaar lang heb gelezen over de werkwijze van de Amerikaanse geheime diensten en daarvan gebruik je uiteindelijk maar een klein gedeelte. Het is natuurlijk niet de bedoeling om te laten zien wat je allemaal weet maar te gebruiken wat echt nodig is voor het verhaal.'

U heeft een aangrijpend artikel geschreven in de Wall Street Journal over Anders Breivik waarin wordt gesteld dat hij onderdeel is van de Noorse samenleving en waar u de open vraagt stelt ‘wat hadden we anders kunnen doen’ en ‘wat gaan we nu als samenleving doen’. Heeft u ook de antwoorden op deze complexe vragen?
'Nee, die heb ik niet en wij zullen als natie zeker tijd nodig hebben om met elkaar de antwoorden te zoeken en te vinden. Maar op dit moment is het belangrijk om deze vragen aan elkaar te stellen.'

Heeft u hier een speciale rol in om deze zaken ter sprake te brengen, wellicht ook via uw boeken?
'Wanneer je kijkt naar mijn werk zoals bijvoorbeeld in het boek Wees niet bang, dan zie je als thema al hoe haat zich in de samenleving kan ontwikkelen door het gesproken en geschreven woord. Het thema is in Noorwegen sinds afgelopen juli weer zeer actueel geworden.

De wereld heeft een idealistisch en idyllisch beeld van Noorwegen en Scandinavië maar onze misdaadcijfers zijn vergelijkbaar met andere Europese landen en wanneer je Noorwegen zou vergelijken met een stad als Boston met circa 4,5 miljoen inwoners dan zijn er geen hele grote verschillen hoewel de welvaart in Noorwegen groter is en daarmee het beeld iets wordt vertekend. Het beeld van de wereld klopt dus niet helemaal zoals deze zomer maar weer eens is aangetoond.'

In hoeverre komen zulke extreme misdaden zoals deze aanslag van Breivik maar ook de moord op Olaf Palme in Zweden terug in de misdaadromans?
'Lastige vraag. Ik denk dat de moord op Palme wel zijn weerslag heeft gehad in het werk van Zweedse schrijvers maar ik weet niet precies op welke manier. In het geval van Anders Breivik is het veel te vroeg om te zeggen welke invloed het zal hebben op het werk van Noorse schrijvers. Het zal misschien wel drie of vier jaar duren voordat we deze vraag kunnen beantwoorden.'

Wellicht zijn literatuur en misdaadromans een goede manier om op zoek te gaan naar de antwoorden die u heeft gesteld in uw artikel?
'Misschien maar wellicht ook niet. Je ziet dat er verschillende boeken zijn geschreven over de aanslag op 11 september maar het definitieve antwoord is nog niet gevonden ook niet na zoveel jaar. Om een dergelijke gebeurtenis te verwerken is veel tijd nodig.'

We zullen dus af moeten wachten in welke vorm de gebeurtenissen in Noorwegen terugkomen in de literatuur en misdaadromans?
'Ja, dat denk ik wel maar het zal geen onderdeel gaan vormen van mijn werk dat kan ik nu al zeggen.'

Is het niet zo dat de lezers van uw artikel ook naar de vraagsteller kijken voor het antwoord?
'Iedereen in Noorwegen stelt deze vragen continu aan elkaar en op dit moment loopt het openbare debat over hoe we nu verder moeten. En natuurlijk neem ook ik deel aan dit debat maar we zullen moet kijken hoe dit zich ontwikkelt. Wat ik nu alleen kan zeggen dat het nog allemaal vrij vers in het geheugen ligt. Het is tenslotte pas enkele maanden geleden.'

Nog even naar het succes van de Scandinavische misdaadromans. Is het de mix van spanning met de misstanden in de samenleving die het succes bepaalt?
'Volgens mij begon het succes met Henning Mankell of nog vroeger met Sjöwall en Wahlöö. Zelf vind ik dat het bespreekbaar maken van misstanden niet specifiek Scandinavisch is en dat je dit ook in Amerikaanse misdaadromans kunt aantreffen. Alleen niet alle Amerikaanse boeken waarin dit aan de orde komt worden naar Europa gebracht. We lezen in Europa eigenlijk alleen een paar mainstream schrijvers uit Amerika maar er zijn nog genoeg andere geweldige schrijvers.'

En daarmee sluiten we het interview af met Anne Holt. Natuurlijk precies op tijd, strak geregisseerd door een schrijfster die weet wat ze wil en hoe ze het wil.


© Oktober 2011 voor Ezzulia.nl
interview Ronald de Jong