Onder & Boven en samen schrijven
De stroom van Scandinavische misdaadromans lijkt niet meer te stuiten. Waar de afgelopen jaren de Zweedse schrijvers de markt hebben gedomineerd betreden nu steeds meer schrijvers uit Noorwegen en Denemarken het internationale podium. Na het winnen van de prijs voor beste Scandinavische misdaadroman door Jussi Adler-Olsen met zijn serie Q, lijkt het pad geëffend voor nieuwe Deense schrijvers. Broer en zus Lotte en Søren Hammer sprongen in het oog op de boekenbeurs van Frankfurt. Voordat hun debuut Svinehunde in Denemarken was uitgebracht werden de rechten al aan een aantal landen waaronder Nederland verkocht.Voldoende aanleiding om vragen voor te leggen aan beide schrijvers. Hun debuut Misbruik verscheen begin 2011, het tweede deel Wraak wordt in mei 2011 verwacht.
Wie zijn Lotte en Søren Hammer?
Lotte Hammer : 'Ik ben getrouwd en heb twee kinderen van 17 en 21 jaar. Tot twee jaar geleden was ik werkzaam als verpleegster. Voor er kinderen waren, werkte ik in Groenland, Duitsland, Griekenland en op een boorplatform voor de kust.
De afgelopen vijftien jaar was ik leidinggevende bij de thuiszorg. In mijn vrije tijd studeer ik Spaans en maak sieraden. Twee jaar geleden zijn we begonnen fulltime te schrijven. '
Søren Hammer : 'Ik ben van oorsprong docent en heb de eerste paar jaren les gegeven in wis- en natuurkunde. Daarnaast ben ik programmeur en heb dertien jaar lesgegeven op de technische universiteit. Na deze periode ben ik onderwijzer geworden op een lagere school. En jaar geleden zijn we fulltime gaan schrijven. Ik heb twee kinderen van 19 en 22. Mijn hobby's zijn het verzamelen van balletjes uit de computermuis en ik heb pinguïns in mijn vrieskist.'
Waarom beginnen een broer en zus met het schrijven van misdaadromans?
Lotte : 'ik woon in een klein plaatsje op een uur rijden van Kopenhagen in een groot huis met twee appartementen. Zes jaar geleden verhuisde Søren naar het bovenste appartement toen dat leeg kwam. Een paar dagen later vroeg hij of we samen een boek zouden gaan schrijven. In eerste instantie dacht ik dat het een grapje was, maar het was bloedserieus. We wilden onszelf bewijzen, dat was de meest belangrijke wens, niet zozeer het publiceren van een boek. Vanaf het begin was het duidelijk dat we een misdaadroman wilden schrijven.'
Hoe schrijven jullie? Welk proces wordt gevolgd?
'We zijn zeer gedisciplineerd en beginnen een nieuw boek altijd met praten en plannen. We beginnen eerst met het plot, daarna met de indeling van het verhaal en de hoeveelheid hoofdstukken. Doordat we samen schrijven, duurt deze periode best lang. We moeten onze gedachten voor elkaar verwoorden. Dit is een langdurig proces maar die tijd winnen wer terug tijdens het schrijven. Samenwerken heeft als voordeel dat je meer energie kunt losmaken en elkaar kunt opbeuren als het even tegenzit.'
Maken jullie een verdeling wie wat schrijft?
'Zodra de planning rond is beginnen we te schrijven. We verdelen de scènes en dialogen afhankelijk van kennis over het onderwerp, belangstelling en de hoeveelheid beschikbare tijd. Ruwweg kun je stellen dat Lotte de stukken schrijft die betrekking hebben op de relationele sfeer. Søren schrijft de meer technische passages en de acties. '
Helpt het bij het schrijven dat jullie samen in één gebouw wonen?
'Het lijkt ons lastig om samen te schrijven als je niet samenwoont. We komen diverse keren per dag bij elkaar en bespreken dan de details. Het maakt het schrijven eenvoudig dat we elkaar kunnen spreken als we dat willen.'
Waarom hebben jullie gekozen voor het schrijven van misdaadromans?
'We zijn allebei vanaf onze jonge jaren liefhebbers van de boeken van Sjöwall & Wahlöö. Daarnaast houden we van de structuur van misdaadromans. Er zijn een aantal kaders waarbinnen je moet werken, dat vormt aan de ene kant de uitdaging en aan de andere kant maakt dat de zaak juist weer eenvoudig.'
Simonsen & Beck
In Misbruik maakt inspecteur Konrad Simonsen zijn debuut. Wie is hij?'Konrad is een intelligente, beleefde en zachtaardige man. Hij is meestal aardig tegen andere mensen en wordt niet snel boos. Hij heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel maar kan wel erg kwaad worden door oneerlijkheid. Hij kan slecht omgaan met zijn emoties en denkt hier liever niet over na. Gevoelens kan hij moeilijk onder woorden brengen. Hij is een introverte man, heeft last van overgewicht, eet onverstandig, neemt te weinig beweging en zorgt slecht voor zichzelf. Hij is erg loyaal en beschermt degene van wie hij houdt. Wanneer hij een dier zou zijn dan was hij een leeuw. Een oude leeuw. '
Zijn jullie geïnspireerd door inspecteurs als Martin Beck en Wallander en wat maakt Konrad Simonsen anders?
'Het is waar dat er een aantal overeenkomsten zijn tussen Konrad en de andere twee maar dat was geen opzet. We doen ons uiterste best om van de plot en de personages van andere schrijvers weg te blijven maar Martin Beck is voor ons wel een speciaal personage. We houden van hem en hij is een deel van onze jeugd en deze boeken hebben ons natuurlijk wel gevormd.'
Hoe heeft jullie hoofdpersoon zich ontwikkeld?
'De gezondheid van Konrad wordt slechter en zijn relatie met de Freule wordt dieper. Hij moet zichzelf steeds meer openstellen en zijn dochter helpt hem hierbij. Hij leert meer over zichzelf maar voor hemzelf hoeft dat eigenlijk niet zo nodig. In ons derde boek Lonely harts club dat in Denemarken in augustus verschijnt, krijgt Konrad een hartaanval. We komen meer over Konrad te weten en de plot gaat ook over hem en zijn jeugd in de zestiger en begin zeventiger jaren.'
'Naast Simonsen hebben jullie een compleet team geïntroduceerd met personages met specifieke karaktertrekjes. Hoe ver plannen jullie vooruit in de ontwikkeling van jullie personages?
'We hebben bijna het vierde boek afgerond en we hebben voor nog minstens drie boeken een uitgewerkt plot. Voor ieder boek plannen we de ontwikkeling van de personages. De rol van sommige van hen raakt uitgespeeld en zij zullen worden vervangen. Zo zit het leven nu eenmaal in elkaar. Konrad blijft natuurlijk de constante factor maar sommige andere personages lopen het risico dat ze eruit vliegen. Normaal plannen we twee tot drie boeken vooruit. In het tweede deel Wraak is een bepaald onderwerp aan de orde dat in het derde en vierde boek terugkomt. Pas in het vijfde boek wordt dit het hoofdonderwerp. .'
Is het waar dat de echtgenoot van Lotte model stond voor Simonsen?
'Lottes man Kaj is niet identiek aan Konrad maar we hebben hem wel gebruikt als model. Het is belangrijk om een beeld in je hoofd te hebben om zowel uiterlijk maar ook gedrag en bewegingen goed te kunnen beschrijven. (Hopelijk leest hij dit nooit) '
Misbruik & Wraak
In het eerste boek zijn de moordslachtoffers allemaal pedofiel. Vijf van hen worden afgeslacht. Waarom hebben jullie dit thema gekozen en deze gruwelijke aanpak?'In al onze boeken werken we met een overkoepelend thema. Het thema in het eerste boek is de wetshandhaving versus het recht in eigen hand nemen. Om het thema goed uit te werken hadden we misdaden nodig die zo wreed en gruwelijk zijn dat de daders als ultieme slechteriken worden beschouwd. Wanneer deze boeken in 1947 waren geschreven hadden we hiervoor waarschijnlijk nazi's gekozen.'
In het boek wordt een dubieuze rol gespeeld door de media die inspelen op angst en boosheid met als doel meer kranten te verkopen. Neemt de media voldoende verantwoordelijkheid voor wat er speelt in de samenleving?
'Een lastige vraag om te beantwoorden. De media zou objectief verslag moeten doen van wat er speelt in de wereld. Aan de andere kant moeten de kranten wel verkocht worden om publiek te bereiken. De meeste media nemen hun verantwoordelijkheid maar er zijn media die dit niet doen. In het algemeen vinden we dat in de democratische landen die wij kennen sprake is van serieuze verslaglegging over misstanden in die samenleving.'
In Nederland worden net zo als in andere Europese landen kinderen misbruikt. Volwassenen die zelf zijn misbruikt zetten hun lijden vaak door naar nieuwe slachtoffers. Hoe wordt deze cirkel doorbroken?
'We zouden het antwoord op deze vraag graag willen geven, maar helaas. Een ding is zeker, we moeten het taboe rondom het onderwerp doorbreken en het bespreekbaar maken, hoe verschrikkelijk en moeilijk dat ook is. De samenleving moet zowel de daders als de slachtoffers helpen want zoals gezegd daders zijn vaak zelf slachtoffer geweest. De verschrikkelijke waarheid is dat pedofilie nooit zal verdwijnen. '
In jullie boeken bieden jullie de lezers een vorm van gerechtigheid doordat de daders worden bestraft. In de realiteit is dit niet altijd het geval. Denken jullie dat dit een van de redenen is waarom misdaadromans worden gelezen?
'Het geeft een goed en veilig gevoel te weten dat de misdaad zal worden opgelost, dat daders worden opgepakt en bestraft. De vraag bevat ook een paradox waar wij het samen vaak over hebben. Doden, moorden en verkrachting worden binnen fictie als vermaak gezien. Daarnaast is er de dagelijkse realiteit; kranten verkopen soms beter door sensationele verhalen. Hetzelfde geldt voor tv programma's die goed scoren. Zodra deze zaken te dicht bij huis komen, is het niet meer onderhoudend en amusant. Dan wordt de situatie verschrikkelijk, verdrietig, lelijk en deprimerend. Een vreemde paradox die voor ons onverklaarbaar blijft.'
In dit boek willen een aantal mensen het recht in eigen hand nemen. Is dit geen universeel thema?
'Ja, het is een universeel thema en juist daarom zo interessant. We denken dat iedereen inclusief wijzelf soms in de situatie zitten dat we worden beïnvloed door onze haat- of wraakgevoelens. Zeker wanneer we geconfronteerd worden met misdaden tegen onschuldige mensen of kinderen of wanneer er iets gebeurt met onze geliefden. Het is daarom noodzakelijk dat een samenleving een juridisch systeem heeft dat functioneert zonder deze gevoelens. In zekere zin gaat dit thema dus over menselijke natuur versus cultuur of anders gezegd gevoel versus verstand. '
Zweden & Denen
Sjöwall & Wahlöö gebruikten misdaadromans om misstanden in de samenleving bespreekbaar te maken. Is dit de reden dat Scandinavische misdaadromans zo succesvol zijn?'Wellicht, we vinden dat met name Zweden in de laatste tien jaar een aantal zeer goede schrijvers heeft voortgebracht in de traditie van S&W. Zowel Noorwegen als Denemarken hebben de achtervolging ingezet met de volgende generatie schrijvers. We zijn S&W veel dank verschuldigd maar wanneer je vandaag de dag hun boeken leest dan zijn het niet de sociale problemen in de Zweedse samenleving die opvallen. Integendeel het zijn de uitmuntende typeringen van personages. Zij waren de eerste misdaadauteurs die van hun politiemannen mensen maakten met alle tekortkomingen.'
Waarom zijn misdaadromans die bedoeld zijn als vermaak voor een breed publiek een goede manier om sociale misstanden te bespreken?
'Wij denken dat het niet alleen misdaadromans zijn maar alle vormen van fictie. Het helpt dat misdaadromans op dit moment een breed publiek aantrekt en een nieuw soort lezers.'
Jullie zijn ook betrokken in de lokale politiek, is dit een meer pragmatisch aanpak om sociale problemen aan te pakken in plaats van misdaadromans schrijven?
'In het algemeen kiezen we dezelfde aanpak als onze politieke opponenten want we zijn tenslotte allemaal democraten. En dat is in deze tijd niet onbelangrijk. In onze boeken zetten we de sociale onderwerpen in algemene zin op de agenda zonder hierbij het verhaal te kleuren met onze politieke voorkeur.'
Het laatste decennium werd gedomineerd door de Zweedse misdaadromans. In 2010 werd de prijs voor beste Scandinavische misdaadroman echter gewonnen door jullie landgenoot Jussi Adler-Olsen. Is nu het decennium van de Denen gekomen?
'Wij hopen het van harte!'
Laatste vraag, in Nederland was de Deens serie The Killing met Sofie Gråbøl zeer succesvol. Zijn er plannen om jullie boeken te verfilmen?
'Ja, recent zijn de filmrechten verkocht aan Nordisk Film, een grote Deens filmmaatschappij. Het wordt erg spannend want het is in Denemarken lastig om een budget voor films bij elkaar te krijgen. Wanneer het lukt zal de verfilming over circa 2 tot 3 jaar klaar zijn. Wij zijn hier echter zelf niet inhoudelijk bij betrokken.'
© Interview Mei 2011 voor misdaadromans.nl
door Ronald de Jong