De laatste Winter?
In juni verscheen het tiende boek van Zweedse schrijver Åke Edwardson in vertaling, De laatste winter. Met zoals altijd hoofdinspecteur Erik Winter uit Göteborg als hoofdpersonage. Maar in de traditie van illustere collega's als Håkan Nesser, Henning Mankell en de Zweedse grondleggers van de politieromans, Sjöwall & Wahlöö, neemt ook Edwardson na tien delen afscheid van zijn speurder.Voor Ezzulia een goede aanleiding om contact te zoeken met deze schrijver en hem uit te vragen over het schrijven van een reeks misdaadromans, over zijn vaste personage Erik Winter en over de veranderingen in zijn geboortestad Göteborg. En natuurlijk de vraag in hoeverre Edwardson écht klaar is met zijn serie.
In Nederland is Åke Edwardson bekend om zijn misdaadromans over inspecteur Erik Winter. In Zweden verschenen van zijn hand ook twee boeken over de privédetective Jonathan Wide, alsmede enkele romans en jeugdboeken. Voor zijn eerste boek, het niet vertaalde Till allt som varit dött, ontving Edwardson de debuutprijs voor beste misdaadroman in 1995.
Waarom begint een journalist en docent met het schrijven van misdaadromans?
'Toen ik met het schrijven begon van mijn eerste boek in 1993 was ik het lesgeven beu en begon opnieuw door de wereld te trekken als freelance schrijver. Mijn verhalen voor kranten en tijdschriften werden langer en langer en steeds vaker het product van mijn verbeelding in plaats van een realistische weergave van de situatie ter plekke en de informatie die ik uit gesprekken kreeg. Voor mij was dat het moment dat duidelijk werd dat ik een schrijver moest worden.'
'In die tijd werd ik zelf geïnspireerd door Amerikaanse schrijvers zoals James Lee Burke en James Ellroy en was een groot liefhebber van goed geschreven misdaadromans. Hiermee lag de keuze eigenlijk vast voor het genre dat ik wilde schrijven. Vanaf het begin was voor mij duidelijk dat ik ook andersoortige boeken wilde schrijven, andere genres. Na vier jaar van misdaadromans schreef ik mijn eerste andere boek, de verhalenbundel Genomresa.
Waarom heb je gekozen om te starten met een privédetective en te switchen naar een politieman als personage in plaats van te kiezen voor journalist, het vak dat je zelf het beste kent?
'Ondanks dat je als journalist vaak direct toegang hebt tot veel plekken is dat niets in vergelijking tot waar een politieman bij kan komen.'
Kun je iets vertellen over hoe je bij je misdaadromans te werk gaat?
'Het gebeurt eigenlijk allemaal in mijn hoofd. Voor het verhaal gebruik ik geen waargebeurde misdaden of gebeurtenissen uit het nieuws. De boeken met Winter spelen zich niet af in het hier en nu maar altijd in de nabije toekomst, over een paar jaar vanaf nu. '
'Bij een nieuw boek begin ik met een idee zoals kan ik een pakkend boek schrijven over een vrouw die verdwijnt en waarbij alle actie al heeft plaatsgevonden op het moment dat het eigenlijk boek begint? Dat is voor mij het startpunt. Het enige wat ik wil weten voordat ik begin met schijven is het einde: hoe klinkt het verhaal aan het einde? Ik moet weten wat mijn eindbestemming van mijn reis wordt.'
Je zei eens dat misdaadromans kunnen worden gezien als een bluessong met drie akkoorden, de zaak die moet worden opgelost, het zoeken naar antwoorden en de oplossing. Hoe lang kan een schrijver de blues zingen en is De laatste winter het laatste lied?
'Kijk naar de bluesgitarist Buddy Guy: die man zal waarschijnlijk nog op zijn eigen begrafenis spelen. Ik denk dat je blues kunt blijven spelen als je goed genoeg bent en meer dan dat is het niet. De beste musici blijven hun meesterwerken creëren met drie akkoorden. Voor mij persoonlijk is het nu nodig om een lange rustperiode te nemen en me te richten op het schrijven van andere songs. Ik heb alles wat ik in mij had gestopt in deze tien misdaadromans over Winter.'
Nu je aangeeft dat voor het schrijven het hoofdstuk misdaadromans is dichtgeslagen waar zal het volgende hoofdstuk over gaan?
'Begin augustus zal in Zweden mijn nieuwste roman verschijnen na een periode van twee jaar schrijven. Het boek The Swallows Are Flying So High No One Can See Them Anymore is een verhaal over een wanhopige liefde. Hopelijk is mijn Nederlandse uitgever wijs genoeg om het uit te brengen’
Erik Winter en Göteborg
Je belangrijkste personage in de tien vertaalde boeken is inspecteur Erik Winter. Hij maakt zijn debuut in het boek Dans met een engel in 2000. Wie was Winter in het eerste boek anders dan de gepresenteerde single malt drinkende, van jazz houdende, sigaar rokende politieman met handgemaakte kleding en schoenen?'Erik Winter was een erg onzekere man toen hij (wij) begon(nen). Hij had zijn spullenboel nodig, met name zijn dure kleding om zichzelf te beschermen zoals een ridder zijn harnas nodig heeft. Maar dat alles zou gaan veranderen en zowel hij als ik wisten dat toen al.'
Hoe heeft hij zich dan ontwikkeld in deze serie?
'Vanaf het eerste boek tot aan het laatste is hij veranderd zoals iedere empathische en intelligente man dat doet over een periode van vijftien jaar. Hij is steeds meer een familieman geworden en dat is belangrijk. Minstens zo belangrijk is de manier waarop de stad is veranderd (niet ten goede) met betrekking tot misdaad en de intuïtieve wijze en daarmee veeleisende manier van werken die een weerslag op hem hebben gehad. In het laatste boek is Winter nog steeds een bulldozer maar zelfs een bulldozer kan soms zonder brandstof komen te staan. '
Je gebruikt Göteborg, de tweede stad van Zweden met de grootste haven en veel industrie, als setting voor Winter. Kun je aangeven in hoeverre de stad en daarmee het werk voor Winter in de afgelopen vijftien jaar is veranderd
'De serie van tien boeken met Winter zijn zowel een kroniek geworden over zijn leven maar ook het verhaal over een veranderende stad. Soms denk ik dat Göteborg zelfs meer is veranderd dan welke Noord-Europese stad dan ook. Ik zie de reeks als een grote roman van meer dan 5000's die een periode van vijftien jaar beschrijft.'
Je bent geïnspireerd door het boek De zwarte dahlia van James Ellroy. Biedt Göteborg dezelfde mogelijkheden voor een schrijver van misdaadromans als Los Angeles?
'Ik ben een groot liefhebber van L.A. hoewel ik daar alleen in lijk te staan. Het zou mij echt niet verbazen als ik eens op een zonnige morgen zou beginnen aan een boek dat zich in L.A. afspeelt.'
Over het genre
Je geeft zelf aan dat je werk een kroniek is van de moderne samenleving. Zijn misdaadromans geschikt om de misstanden in deze samenleving zichtbaar te maken?'Natuurlijk kun je slecht geschreven misdaadromans gebruiken om sociale misstanden bespreekbaar te maken. Zelf heb ik deze insteek nooit gekozen om in mijn boeken deze onderwerpen aan de orde te stellen. Ik vind dat de taak van de journalistiek.'
'Voor mij staat de kwaliteit van het geschrevene altijd voorop en al het andere is daaraan ondergeschikt. Eigenlijk moet je aan de misdaadroman dezelfde literaire criteria stellen als aan iedere andere roman. Dat is in ieder geval mijn mening waar ik weinig medestanders voor vind.'
'Zelf ben ik meer geïnteresseerd in de moraal dan in de politiek. Winter probeert een fatsoenlijk leven te leiden en dat is niet de meest makkelijke weg. Ik vind dat schrijvers van misdaadromans een belangrijke rol hebben om menselijkheid en inlevingsvermogen in hun werk te stoppen. Misschien meer nog dan andere schrijvers. Anders wordt het gewoon koud en cynisch vermaak en daar hebben we al meer dan genoeg van.'
Internationaal is er een grote doorbraak voor Scandinavische schrijvers. Je bent zelf erg succesvol in Zweden met twee prijzen voor beste misdaadroman van het jaar en je wordt veel gelezen in Duitsland en de andere Europese landen. Wat maakt de Scandinavische misdaadromans anders dan die uit Engeland of Amerika?
'Ik geloof niet dat er zo iets is als Scandinavische misdaadromans. Misdaadromans zijn het genre waar generaliseren de norm is. Er zijn goede en afschuwelijke Zweedse boeken net zoals dat geldt voor de Engelse en Amerikaanse. Ieder boek staat op zichzelf en moet zo worden beoordeeld.'
Tussen 1965 en 1975 schreven Sjöwall & Wahlöö hun internationaal bekende tiendelige serie over de politieman Martin Beck in een stijl die kan worden vergeleken met Ed McBain, waarbij de mens achter de politieman werd getoond die zich druk maakte over zijn kinderen, zijn relatie en zijn maagklachten. Wat gebeurde er met het genre tussen 1975 en het begin van de negentiger jaren, het moment dat politieromans van Håkan Nesser, jezelf en Henning Mankell internationaal doorbraken?
'Er gebeurde niets!'
Soms wordt gesteld dat Zweden zijn onschuld verloor door de moorden op Olaf Palme en Anna Lindh. Denk je dat dit mogelijk een drijfveer kan zijn voor de succesvolle schrijvers uit Zweden?
'De belangrijkste drijfveren voor nieuwe schrijvers zijn geld, geld en geld. Aangetrokken door de schrijvers die een goede boterham verdienen komen er steeds meer nieuwe schrijvers bij. Zelf verwacht ik dat we hier binnenkort een soort Klondyke krijgen, het goud is min of meer uit de grond.
'Om te stellen dat de verschrikkelijke moorden op Palme en Lindh en het verlies van Zwedens onschuld een drijfveer zijn achter het succes lijkt mij een oversimplificering van een complexe situatie. Voor mijn gevoel heeft het meer te maken dat de wereld in hoog tempo verandert en dat de verre noordelijke landen hun stukje van de boze buitenwereld krijgen toebedeeld.'
Laatste vraag. Je hebt voor de paperbackuitgave in Zweden een extra hoofdstuk geschreven voor De laatste winter. Was dit werkelijk het laatste wat we te horen hebben gekregen van Erik Winter?
'Zeg nooit nooit. Ik kan het niet uitsluiten dat we over een paar jaar te maken krijgen met Winter's return en dit is voor de eerste keer dat ik deze gedachten uitspreek dus ook voor mij is dit idee nog erg nieuw. We zullen zien wat Winter er zelf van zegt, ik weer niet waar hij nu is en wat hij op dit moment doet. We hebben elkaar niet meer gesproken sinds de laatste avond in Marbella. We hadden een lange pauze nodig, maar; wanneer je zo close bent voor vijftien jaar en 5000 pagina's dan zou het vreemd zijn als je elkaar nooit meer tegenkwam, of niet dan?
© Interview Augustus 2010 voor Ezzulia.nl
door Ronald de Jong