Deense passie voor misdaadromans

In de Scandinavische misdaadgolf, die lang werd gedomineerd door Zweedse schrijvers, zijn de Deense schrijvers begonnen aan een inhaalrace. Zo werd de prijs voor beste Scandinavische misdaadromans in 2012 gewonnen door Erik Valeur met Het zevende kind en gaan de boeken van Jussi Adler-Olsen als warme broodjes over de toonbank. Het aanbod van Deense schrijvers dat in vertaling verschijnt, blijft groeien met broer en zus Hammer, het echtpaar Øbro en Tornbjerg en het schrijversduo Kaaberbøl en Friis.


De schrijfster Sara Blaedel heeft intussen een serie misdaadromans op haar naam staan waaruit tot nu toe alleen het boek Chatprinses in 2007 werd vertaald. De vergeten zusjes is het meest recente boek van de voormalig journaliste en Ezzulia zocht contact met haar.

De eerste misdaadroman die van de hand van Sara Blaedel verscheen was Grønt Støv in 2004. Sindsdien verschenen er regelmatig nieuwe boeken met inspecteur Louise Rick in de hoofdrol die wordt bijgestaan door haar vriendin en journalist Camilla Lind.
Sara Blaedel (1964) heeft in de afgelopen jaren een brede werkervaring opgebouwd waaronder het opstarten van de kleine uitgeverij Sara B die Amerikaanse misdaadromans naar Denemarken bracht. Van het voorlezen van Agatha Christie door haar moeder, via het uitgeven, naar het zelf schrijven van misdaadromans maakt voor Sara de cirkel rond. Op de vraag: wie is Sara Blaedel wordt met enige humor geantwoord: als ik dat wist had ik geen therapie nodig. De schrijfster woont samen met haar gezin in de omgeving van Kopenhagen. Naast haar werk is Sara ambassadeur voor de organisatie Save the Children.

Net als je vader ben je journalist geweest. Waarom ben je overgestapt naar het schrijven van misdaadromans?
'Al sinds mijn jeugd vertel ik graag enge verhalen. Ik hoor altijd die stem in mijn hoofd die zegt: 'wat als '. Van nature ben ik nu eenmaal erg nieuwsgierig aangelegd. De eerste misdaadromans die ik zelf las waren de boeken van Enid Blyton over de beroemde Vijf. Sindsdien ben ik liefhebber van het genre. Ik zie het als een waar geschenk, wanneer je als kind het plezier ontdekt van verdwijnen in een goed verhaal. Ik heb veel waardering voor kinderboeken die bij de jeugd de liefde voor het lezen aanwakkeren, zoals de boeken van Enid Blyton dit bij mij deden.
In het begin van de jaren negentig begon ik een kleine uitgeverij die zich richtte op misdaadromans lang voordat het misdaadgenre in de mode kwam en waar ik nog steeds trots op ben. Eigenlijk heb ik altijd een passie voor misdaadromans gehad.'

Je hebt nu zeven boeken over Louise Rick geschreven, hoe ga je hierbij te werk?
'Ik besteed heel veel tijd aan onderzoek het schrijven zelf neemt de minste tijd in beslag. Wanneer het verhaal goed is, al het onderzoek afgerond is en het plot is volledig uitgedacht, dan kan ik beginnen met schrijven en daar volledig van in een roes raken. Dan is schrijven heel leuk. Maar ik kan ook heel humeurig en naargeestig zijn dat is meestal het geval wanneer ik iemand heb omgebracht in het verhaal. Tijdens het schrijven zonder ik mezelf af van mijn omgeving en kunnen maar weinig mensen contact met me krijgen. Ik besteed mijn dag met schrijven, het doordenken van het verhaal of juist het leegmaken van mijn hoofd door met mijn hond de natuur in te trekken.'

Hoe onhandig is dyslexie voor een schrijver?
'Op dat punt ben ik enorm koppig. Voor mij als kind was dyslexie een groot probleem en was ik bang om anders te zijn. Maar ik groeide op in een geweldig gezin (mijn vader was journalist en mijn moeder actrice) waar nooit de eenvoudige oplossing werd gekozen en waar ik meekreeg om in jezelf te geloven. Tegelijkertijd leerden ze mij dat je alles kunt bereiken, wanneer je maar hard genoeg werkt. Mijn ouders overtuigden mij dat ik een talent had voor verhalen vertellen. Het kostte mij echter jaren om de mening van anderen naast me neer te leggen en ik kan het nog steeds niet voor de volle honderd procent. Waar ik me nu niet meer druk om maak, is de juiste interpunctie het is het verhaal dat belangrijk is.'

Wat is de ultieme uitdaging bij het schrijven?
'Om het verhaal aan een korte leiband te houden, zodat mijn verbeelding niet compleet aan de haal gaat. Mijn fantasie leidt een zeer onafhankelijk en eigen leven. '

Inspecteur Louise Rick en haar vriendin en journaliste Camilla Lind zijn de personages die de lezers zullen aantreffen in de zeven boeken die tot nu toe zijn uitgebracht. Kopenhagen en de omgeving van de Deense hoofdstad fungeren als locatie voor de verhalen.
Wie is Louise Rick en wat motiveert haar?
'In veel opzichten lijken Louise en ik op elkaar ze gaat volledig op in haar werk en raakt voor honderd procent betrokken bij het persoonlijk leed dat ze tegen komt. Voortgedreven door onrechtvaardigheid. Eigenlijk is ze een heel gewone vrouw, met een heel ongewone baan.’

Je hebt Louise bedacht met een goede vriend voor ogen. Hoe belangrijk is het om een rolmodel te gebruiken voor een personage?
'Voor mij is het heel belangrijk. Wanneer je als lezer ongeloofwaardige personages tegenkomt, kun je het boek net zo goed wegleggen. We moeten ons kunnen identificeren met de personages. Het is belangrijk dat de boeken die ik schrijf een afspiegeling zijn van onze samenleving en dat de problemen van anderen kunnen worden gevoeld door de lezer. Literatuur geeft de mogelijkheid om op een andere manier na te denken over ons leven en het helpt ons om onze grootste angsten onder woorden te brengen. Tegelijkertijd brengt het verhaal ons spanning en vermaak. Beter dan dat kan het niet worden volgens mij.’

In dit boek lijkt Louise meer onder de indruk dat iemand haar theemok gebruikt dan van een gewelddadige aanval. Is ze hard geworden door het werk bij de politie?
'Ze moeten natuurlijk ook gewoon van haar theemok afblijven (lacht). Nee, Louise is niet harder geworden dan iemand anders die dagelijks politiewerk doet, durf ik te zeggen. Eigenlijk is ze een zeer gevoelige vrouw waarbij soms gewelddadige ervaringen hun weerslag hebben op kleine onbelangrijke zaken. Louise is zeker geen supervrouw die niet wordt geraakt door de dingen die ze meemaakt in haar werk. Ik ken geen enkele politieman of -vrouw die niet wordt geraakt door geweld of ze moeten van steen zijn. En Louise is zeker niet gemaakt van steen. Ze is soms wel eens een beetje humeurig, maar wie niet? '

Net als Mari Jungstedt gebruik je zowel het politie- als ook het journalistieke perspectief. Hoe belangrijk is de journaliste Camilla Lind voor je boeken?
Louise en Camilla vullen elkaar goed aan. Ze zijn elkaars gekozen 'familie'. Hoewel zeer verschillend, hebben ze veel begrip voor elkaar. De onderlinge relatie en de dynamiek daarin is van groot belang voor mijn verhalen. Al sinds het eerste boek Grønt støv zijn Louise Rick en Camilla Lind levensecht voor mij. Beiden zijn geschreven met twee collega's voor ogen met wie ik bij de televisie heb gewerkt. Hiermee wilde ik voorkomen dat beiden teveel op mij zouden gaan lijken, met alle beperkingen die dat met zich mee zou brengen. Ik zou misschien niet zo dapper of zo ambitieus zijn als nodig en daarmee de personages teveel beperkingen geven. Ondanks het gebruik van de rolmodellen zit er een behoorlijke dosis van mijn karaktertrekken in beiden. Mijn nieuwsgierigheid, mijn verontwaardiging over de onderwerpen waarover ik schrijf. Mijn manier van reageren wordt gereflecteerd via beide personages. Waarbij ik zo veel mogelijk probeer mijn persoonlijke mening voor mezelf te houden. '

Je kunt je eigen journalistieke ervaring gebruiken maar waar haal je de informatie vandaan over politieprocedures?
Ik heb veel tijd gespendeerd met pathologen en inmiddels beschouw ik een aantal van hen als vrienden. Mijn plot bespreek ik altijd eerst met een patholoog, om alles zo realistisch mogelijk te maken. Vaak zitten we in de grote autopsieruimte waar de slachtoffers van moorden worden onderzocht en bespreken daar de forensische details. Zo kwam een patholoog met het idee voor de Columbiaanse stropdas als executiemethode, die werd gebruikt in het boek Aldrig mere Fri. Hij was het ook die beschreef hoe iemand, met één lange rechte haal, de keel kan worden doorgesneden. We bespreken de details op een manier of de misdaad werkelijk heeft plaatsgevonden. Hij beschrijft hoe het post mortem onderzoek zou plaatsvinden en welke conclusies zouden worden opgenomen in het autopsierapport.
Hetzelfde geldt voor het politiewerk. Ik ken inmiddels een groep mensen binnen de recherche die zich bezig houden met moordonderzoek en mij willen helpen. Er zijn miljoenen details die ik onmogelijk kan weten zonder inzicht te hebben in het echte politiewerk. Dus besteed ik veel tijd aan onderzoek en werk al jaren samen met de politie in Kopenhagen. Mooiste compliment dat ik kreeg was van een inspecteur die zei: 'Sara soms denk ik dat je echt bij ons werkt.'

Je gebruik Kopenhagen als locatie voor je verhalen. Het appartement van Louise was jouw appartement en jullie gaan allebei naar dezelfde cafés. Waarom is Kopenhagen een goede locatie voor misdaadromans?
'Ik ben geboren in Kopenhagen en ken de stad zoals je een oude vriend kent. De stad is niet een bijzonder goede locatie voor misdaad, maar voor mij werkt het. Het grootste deel van Kopenhagen is rustig en mooi en ik hou van onze hoofdstad als geen ander, maar natuurlijk heeft de stad ook zijn donkere kanten. Er zijn plekken waar de misdaad welig tiert.'

We kennen Kopenhagen ook uit de boeken van Dan Turèll uit de periode rond 1985. Er lijkt een groei van kleine misdaad naar grote internationale misdaad te hebben plaatsgevonden in circa vijfentwintig jaar. Klopt deze observatie?
'In de tijd van Dan Turèll was misdaad nog een lokale aangelegenheid. Nu in 2013 is het een internationale stad met alle schoonheid en rottigheid die komt kijken bij een grote stad. Er is waarschijnlijk geen land dat helemaal vrij is van de meedogenloze internationale criminaliteit. Wellicht Disneyland ...en zelfs daar niet, denk ik.'

Wat is de belangrijkste boodschap die je de lezer van De vergeten zusjes wil meegeven?
'Het is nog niet zo lang geleden dat we afwijkend gedrag in onze samenleving onfatsoenlijk behandelden. Er zijn nog steeds mensen die lijden onder de verschrikkingen uit het verleden van de geestelijke gezondheidszorg. Wij mensen kunnen soms zo zelfvoldaan zijn en dit boek is een manier om te zeggen: kijk even naar wat we in het verleden deden en zorg ervoor dat onze medemens deze vernedering nooit meer hoeft te ondergaan.'

Veel Scandinavische schrijvers bespreken misstanden in de samenleving, waarom heb jij deze keuze gemaakt?
'Het is eigenlijk niet een keuze, want het komt min of meer vanzelf. Zoals eerder gezegd schrijf ik vaak vanuit verontwaardiging. Of zaken die ik niet begrijp maar wel wil begrijpen. Ideeën komen vaak wanneer ik de krant lees of door de verhalen die ik hoor. Het idee voor De vergeten zusjes kwam uit een serie artikelen over de geestelijke gezondheidszorg, dertig tot veertig jaar geleden. Ik was geschokt toen ik de artikelen las en de verhalen namen bezit van mij. Ik wilde meer over het onderwerp weten en las interviews met voormalige patiënten, hun families en betrokken sociaal werkers. Het was verontrustend om hierover te lezen.'

Bezuinigingen in de zorg resulteren dat patiënten die niet goed voor zich zelf kunnen zorgen in een samenleving worden losgelaten en hierbij problemen voor zich zelf en anderen veroorzaken. Zie je oplossingen?
'We moeten altijd zorgen voor de mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen en met het grootste respect voor de patiënten en hun familie. De samenleving is niet sterker dan zijn zwakste schakel – daarom moeten we zorgen voor de zwakste schakels. In het belang van iedereen. '

In Dossier 64 schreef ook je collega Jussi Adler-Olsen over de geestelijke gezondheidszorg en het in de doofpot stoppen van misstanden. Hoe belangrijk is het om dit probleem onder de aandacht van een breed publiek te brengen?
'Het is belangrijk om te blijven zeggen: laten we deze verschrikkelijke dingen nooit meer doen. Voor mij was het een grote verrassing dat we in Denemarken tot vrij recent mensen op deze manier behandelden en ik wilde deze informatie met zo veel mogelijk mensen delen.'

In je boeken heb je verschillende sociale thema's behandeld zoals erewraak en mensenhandel. Waarom zijn misdaadromans een goed podium voor deze thema's?
'Het misdaadgenre heeft het unieke vermogen om vermaak te combineren met ethische en morele dilemma's. De lezer krijgt de mogelijkheid om te voelen hoe het is om in een bepaalde situatie te verkeren en om na te denken over zijn standpunt. Het misdaadgenre is op dit moment het meest belangrijke genre wanneer het gaat om deze zware thema's bespreekbaar te maken. We zijn met velen die er van houden om rond een vuur te zitten en te luisteren naar een dramatisch verhaal – het misdaadgenre geeft hier invulling aan en is daarmee belangrijk.'

Kun je zeggen dat dit een van de factoren is die Scandinavische misdaadromans zo succesvol maken buiten Scandinavië?
'Wellicht, hoewel het lastig is om te zeggen waarom bepaalde onderwerpen meer aanspreken dan andere. De afgelopen jaren waren de Zweedse misdaadromans zeer in trek en nu zie je een verschuiving naar de Deense misdaadromans en zeker ook de Deense film als je kijkt naar series als The Killing en Borgen. En binnenkort verschuift de aandacht weer naar een volgend onderwerp.'

Laatste vraag: van voorgelezen worden uit Agatha Christie naar gekroond worden als Deense misdaad-koningin. Aanbevolen worden door schrijvers als Karin Slaughter en Michael Connelly, hoeveel druk geeft dit om een achtste boek te schrijven?
(Lachend) 'Geen enkele druk. Ik ben dankbaar dat een aantal van mijn favoriete schrijvers mijn werk waarderen. De druk die ik voel komt voornamelijk door de eisen die ik aan mezelf stel. En deze druk is goed, tenminste vaak wel.'

© Interview Mei 2013 voor Ezzulia.nl
door Ronald de Jong