Weeffouten in de samenleving

Wat is een betere maand om te debuteren dan de maand van het Spannende boek dat in het thema staat van MØRD en DØDSLAG. Van de Noorse journalist en misdaadauteur Birger Baug wordt de vertaling van zijn debuutroman Straf op de markt gebracht.


Voor Ezzulia de aangewezen gelegenheid om contact op te nemen met deze nieuwe Scandinavische schrijver om uit zijn eigen mond te horen wat hem motiveert om misdaadromans te schrijven.

Over een blauwdruk en een Vespa

Een eenvoudige vraag om mee te beginnen: wie is Birger Baug?
'Ik ben 41 jaar, getrouwd, vader van twee kinderen, dol op literatuur, voetbal, skiën, vissen, lezen en schrijven en gek op het rijden op mijn Vespa scooter. We leven met ons gezin in een kwart van een groot huis uit 1928 in een buurt die bestaat uit meer kinderen dan volwassenen op circa tien minuten openbaar vervoer van hartje Oslo. Ik heb politieke wetenschappen, journalistiek en literatuurwetenschap gestudeerd en zes jaar gewerkt als journalist voor een krant in Oslo. Verder ben ik zeven jaar werkzaam geweest als communicatiemanager bij de organisatie Plan Norway (Foster Parents Plan in Nederland). Mijn favoriete plek op aarde is het zeer afgelegen eiland Vega in het noorden van Noorwegen, zoals je ook zult zien in mijn volgend boek en Amsterdam is een van mijn favoriete steden in Europa.'

Waarom begint een journalist met het schrijven van een misdaadroman?
'Ik weet dat de lezers het vaak anders zullen ervaren maar het is een feit dat een journalist nu eenmaal moet schrijven wat zijn bronnen hem vertellen. Wanneer je echter fictie schrijft dan zijn er geen beperkingen, geen grenzen en mag je eindelijk je verbeelding gebruiken. Een grotere vrijheid is niet denkbaar. En natuurlijk kun je zelf je onderwerpen kiezen. Ik kan schrijven over mijn zorgen of over de zaken waar ik mij aan stoor en over alle dingen en plaatsen die ik liefheb of haat. ’

Van een Noorse schrijver horen we altijdgraag wat hij heeft gelezen tijdens “Paaskekrim“, het paasweekend waarin er extra veel aandacht is voor misdaadromans en -films?
(lachend) 'Jullie zijn goed geïnformeerd in Nederland over de Noorse gebruiken. Zelf las ik het nieuwste boek van Tom Egeland, Lucifers evangelie. Wanneer het in vertaling verschijnt kan ik het van harte aanbevelen..'

Kun je beschrijven hoe je te werk gaat bij het schrijven van je boeken?
'Tot nu toe begint het altijd met een slapeloze nacht, waar mijn hoofd allerlei scènes, acties en personages aan het bedenken is. Na een paar dagen gebruik ik deze informatie en heb dan meestal een begin en een einde voor ogen alsmede ideeën over wat er moet gebeuren in het middenstuk. Voor mij is dat voldoende om te beginnen met schrijven. Zelden kom ik tot het einde dat ik voor ogen had bij het begin van het boek maar ik moet zeggen dat het onverwachte een duidelijk onderdeel van de aantrekkingskracht is van het op deze manier werken. '

In een artikel deelt de Amerikaanse schrijver Tony Hillerman twee stukjes schrijverswijsheid. Het eerste is dat je niet je eerste hoofdstuk perfect moet willen maken voordat je het laatste hoofdstuk hebt geschreven. En het tweede, dat er soms schrijvers ijn die het voor elkaar krijgen om een misdaadroman te schrijven zonder een vastomlijnd plan. Hoe moeilijk is het om een eerste hoofdstuk te schrijven dat de lezer direct bij de kladden grijpt?
'Tot nu toe is dat niet zo erg moeilijk moet ik eerlijk zeggen. Het begin van het verhaal is wat ik normaal het eerste bedenk en is meestal een scène die mij fascineert en hopelijk mijn lezers ook.’

In hoeverre maak je gebruik van een blauwdruk bij het schrijven van je boeken?
'Voor mijn eerste boek Straf deed ik dit niet. Ik had een begin en een einde in mijn hoofd en begon met schrijven en bedacht het verhaal onderweg. Voor mijn tweede boek maakte ik een synopsis van één pagina en voor mijn derde begon ik met een blauwdruk van vijf kantjes. Ik beschreef vooral namen, plaatsen en een tijdlijn zodat ik niet de hele tijd hoefde terug te bladeren. Ik merkte al snel dat ik tijdens het schrijven iedere keer het plan aan het aanpassen was met wat ik eigenlijk schreef. Achteraf gekeken was het maken van een blauwdruk voor mij niet de meest handige manier van werken. Wellicht heeft Hillerman hier dus een punt.’

Over het boek Straf

In het boek Straf introduceer je een nieuwe inspecteur die werkt bij de politie in Oslo, Halvor Heming. Een moderne politieman die probeert zijn werk en zijn privéleven in balans te brengen. Wie is Halvor Heming en waarin verschilt hij van zijn collega's Harry Hole en Cato Isaksen uit Oslo?
'Halvor is een moderne hedendaagse kerel, een personage waarin hopelijk veel mannen tussen de dertig en veertig zichzelf kunnen verplaatsen. Hij is geen einzelgänger zoals Hole en hij heeft een veeleisend gezinsleven wat ook veel waarschijnlijker is voor een politieman van rond de veertig. Hij is niet bang om zijn verantwoordelijkheid te nemen en hij wil zowel succesvol zijn in zijn relatie als in zijn carrière. Beide zijn voor hem van belang maar als hij voor de keuze zou worden gesteld zou hij kiezen voor zijn gezin. '

Waarom heb je gekozen voor een politieman in plaats van dicht te blijven bij je eigen beroep als journalist?
'Zoals ik al eerder vertelde heeft dat te maken met de dagelijkse realiteit van wat een journalist moet doen. Je kunt er natuurlijk van dromen om jaar in jaar uit schurken te ontmaskeren maar de dagelijkse realiteit is toch anders dan de indruk die je zou kunnen krijgen van het kijken naar een film over het Watergate-schandaal. En omdat ik een serie wilde schrijven zou een personage als politieman veel geloofwaardiger zijn. Daarbij is een van mijn beste vrienden een politieman en door mijn werk als misdaadjournalist had ik voldoende bagage. '

Het boek is deel gebaseerd op wat er gebeurde met Arve, een jongen geadopteerd uit India die de dood werd ingejaagd door Noorse jongeren. Waarom koos je voor deze insteek?
'Het verhaal van twee Noorse jongens die Arve een rivier in dreven met hun bedreigingen zodat hij nu elf jaar geleden verdronk heeft me erg aangegrepen. De officier van justitie kreeg het niet voor elkaar om de twee jongens veroordeeld te krijgen voor meer dan het maken van bedreigingen, terwijl iedereen begreep dat er racistische motieven in het spel waren. Veel Noren voelden net als ik een enorme boosheid na deze rechtszaak. Het schrijven van Straf was voor mij een soort wraak en een soort therapie

Arve's moeder schreef me een brief na het lezen van Straf en stuurde mij haar eigen boek dat ik tot dan nog niet had gelezen. Uit haar boek wordt duidelijk dat ze nog dagelijks worstelt met de gevolgen en het gevoel van onrecht. Ouders gaan door een hel wanneer ze hun kind verliezen en zeker op een manier zoals bij Arve. Mijn boek gaat niet over deze specifieke jongen maar heeft wel een relatie met deze zaak. Straf is een verzonnen uitwerking van een mogelijk andere uitkomst.

Is er genoeg aandacht voor pesten? Vind je dat het kan worden gezien als een manier waarop kinderen met elkaar omgaan als ze samen opgroeien?
'Er kan nooit voldoende aandacht voor zijn is mijn mening. Iedereen kan zich nog voor de geest halen hoe iemand op het schoolplein slachtoffer was van pesten zonder dat er iemand ingreep. Er zijn zoveel slechte excuses als: het zijn maar kinderen en ze bedoelen er niets mee. Maar pesten kan niet worden de orde is en het slachtoffer is altijd dezelfde dan is er geen sprake van kinderspel. Het is het in de vernieling helpen van een ander mens.'

Een van je collega's schreef dat de misdaadroman de kroniek is van het moderne leven. Waarom zijn misdaadromans een goede manier om sociale mistanden aan de kaak te stellen?
'Ik denk dat een van de redenen is dat misdaadromans zich afspelen in een realistische omgeving en op deze manier zorgdragen voor realisme als literaire traditie (sommige internationale columnisten claimen dat het werk van Henrik Ibsen een startpunt is van de hedendaagse Scandinavische misdaadromans). Bij het lezen kom je plaatsen en personages tegen van gebeurtenissen die je kent uit de media, je voelt iets van opwinding. Er is een hoge mate van herkenning voor veel lezers van het misdaadgenre, een onderwerp waarin je je kunt verplaatsen terwijl je zelf veilig thuis zit op de bank.

Het inlevingsvermogen van de lezer creëert de mogelijkheid voor de schrijver om een persoonlijke boodschap voor het voetlicht te krijgen. Daarbij vinden de criminele activiteiten vaak plaats op de 'donkere plekken' van de samenlevingen en is het schrijven van fictie hierover een mogelijkheid om deze weeffouten van de moderne samenleving onder de aandacht te brengen. En doordat het genre zo populair is heb je juist nu de kans dat bij een succesvol boek jouw boodschap door veel mensen wordt gelezen.'

Werken aan een serie

Het tweede boek Paradis Tapt gaat onder andere over verslaving van heroïne. Die problematiek doet zich ook voor in de privé-omgeving van Heming. Gaat het tweede boek in op de relatie tussen Halvor en zijn verslaafde zus?
De relatie tussen beide wordt in dit tweede boek verder uitgewerkt. Maar zijn herinneringen werken ook als een generator voor het emotionele onderzoek waar hij mee bezig is en geeft ook een verklaring voor het begrip en de warmte in relatie tot de beschreven drugsverslaving.'

Een van de collega's van Heming voelt zich erg aangetrokken tot hem. Is dit een onderwerp dat verder zal worden uitgediept in de volgende boeken?
'Om kort antwoord te geven: ja.'

De laatste jaren is er in de misdaadroman veel aandacht voor de relationele kant van de personages, zoals dit het geval is bij onder andere Camilla Läckberg en Mari Jungstedt. Trekt deze invulling een nieuwe groep lezers naar het genre misdaadromans?
'Waarschijnlijk wel. Maar het is ook nodig om de misdaadroman levendig te houden, denk ik. De relationele aspecten worden steeds belangrijker in de samenleving als een geheel. Denk hierbij maar aan de media, reality tv en social networking. Om jongeren te betrekken bij het genre is het essentieel om in deze richting te ontwikkelen.

Daarbij is het moeilijk om een personage geloofwaardig neer te zetten zonder een beschrijving van zijn of haar omgeving en de manier waarop hij/zij hiermee omgaat. Het is tenslotte al lang geleden dat je persoonlijkheid en status werden afgemeten aan je werkzaamheden. '

Heb je al vooruit gepland wat er moet gebeuren met je belangrijkste personage Halvor Heming. Een stabiele en normale politieman wordt toch snel saai als er geen conflict op de loer ligt?
'Dat ben ik met je eens. Als er geen ontwikkeling zou zitten in zijn karakter heeft het niet zo veel zin om een reeks rondom dezelfde persoon te bouwen. In plaats daarvan had ik ook voor elk plot het ideale personage kunnen creëren. Een deel van de uitdaging is het om Heming te laten reageren en zich te laten aanpassen door de ervaringen die hij in ieder boek opdoet. Veel mannen van rond de veertig zijn zoekende en ook bij Heming is dit het geval.'

Het bespreekbaar maken van sociale mistanden werd al gedaan door Sjöwall & Wahlöö. Is het genre gegroeid en verbeterd de afgelopen periode?
'Persoonlijk denk ik van wel als ik zie welke onderwerpen worden besproken en hoe die een afspiegeling zijn van de ontwikkelingen in de maatschappij. Er verschijnen meer boeken over financiële fraude dan voorheen en ook een variëteit van boeken gaan over mensen die worstelen om een zinvolle invulling te geven aan een leven vol van rijkdom en materiële goederen.

Ik zie ook dat de schrijvers steeds professioneler worden in hun schrijven wanneer je kijkt naar de manier waarop ze spanning weten op te bouwen en hoe ze hun personages ontwikkelen. Maar deze professionaliteit heeft ook een negatieve kant, boeken die bijna fabrieksmatig worden gepubliceerd. Professionaliteit zou nooit een belemmering mogen worden voor pure creativiteit, liefde voor het vak en de wil om de samenleving te veranderen.'

Scandinavische misdaadromans zijn internationaal erg succesvol. Wat is de belangrijkste drijfveer achter dit succes denk en hoe kan dit je persoonlijk helpen om internationaal door te breken?
'Een belangrijke drijfveer hangt samen met een van bovenstaande antwoorden. Scandinavische schrijvers leven in sommige van de financieel meest veilige landen ter wereld. Echter, de boeken laten de fouten zien in de internationaal erkende welvaartsystemen van de noordelijke landen en voeden daarmee het debat hoe de maatschappij zou moeten worden ontwikkeld. Waarom zijn mensen in deze landen niet gelukkig, waarom passen zij zich niet aan, waarom doen ze van die vreselijke dingen ondanks dat ze alles hebben wat ze kunnen wensen? Onderzoek wat hier achter steekt vind ik zelf boeiend en mogelijk met mij veel mensen in de wereld.

Verder moeten we niet vergeten dat we door onze goede salarissen en onze welvaart betere omstandigheden creëren voor meer mensen om te schrijven. Wanneer de hoeveelheid mensen die schrijft toeneemt zullen er meer manuscripten worden aangeboden bij uitgevers en een groter aanbod zal leiden tot een betere kwaliteit van hetgeen uiteindelijk wordt gepubliceerd. Of wellicht is dat alleen maar wishful thinking....

Wanneer ik dit naar mezelf vertaal dan ben ik als schrijver een onderdeel van deze traditie. Ik ben er mee groot gebracht dus ik kan er niets aan doen. Het succes van de andere Scandinavische schrijvers zal zeker kansen bieden aangezien uitgevers en lezers bewust zijn van je achtergrond. Ik vind dat helemaal prima zeker in aanmerking genomen dat ik uit een land kom met minder dan vijf miljoen inwoners.

© Interview Juni 2010 voor Ezzulia.nl
door Ronald de Jong